Ilinniartitsineq 1 aamma 2

Ilisarititsineq (5 min.)

Ilinniartitsinermi uani ilinniassavatit imminut naleqartinnerup imminullu tatiginerup assigiinngissutaat, aamma ilinniassavat qanoq iliorlutit imminut tatiginerit ikinngutivillu imminnut tatiginerat annertusarsinnaanerlugit. Tassami immitsinnut tatigigutta, nammineq killissarisatta maluginissaannut sapiissuseqalissaagut, killissarisagullu qaangerneqassappata naaggaarnissamut aamma sapiissuseqalissalluta. 

Atuaqatigiiullusi imminut naleqartinneq aamma imminut tatigineq qanoq isumaqartinnerlugit saqqummiussorsigit. Ilinniartitsisup arsaaraq miloriuttassavaa, taannalu ilinnut miloriunneqarpat, imminut tatiginerup suusinnaanera pillugu nassuiaateqassaatit. Akissutit qanorluunniit ittuusinnaapput, tamarmillu eqqortuullutik, illillu eqqaasinnaasat siulleq oqaatigiiinnassavat, ingerlaannarlu arsaaraq ingerlateqqillugu – tuaviulaaraluarussi ajunngilaq.

Imminut naleqartinnerup aamma imminut tatiginerup assigiinngissutaannut assersuutit uaniipput.

Klassimi eqikkaaneq: Imaappoq imminut naleqartinneq tassaavoq nammineq inuttut pissuserisap ajunnginneranik tunngaviusumik misigineq, inuillu imminnut naleqarluartutut isigisut aammattaaq amerlanertigut tassaasarput inuit imminnut tatigisut. Imminut tatigineq nammineq pikkoriffigisatut misigisamut imaluunniit misigisanut killeqarnerusinnaavoq. Assersuutigalugu inuk imminut naleqarpianngitsutut isigisinnaavoq, kisiannili arsallaqqissutut imminut isigaluni.

Sungiusaammi uani illit nammineq imminut tatiginerpit ikinngutivillu imminnut tatiginerisa annertusarnissaannut atorsinnaasannik sakkussinneqassaatit. Ilaanneeriarluni annikitsuaraannarmik iliuuseqarluni Inuit allat imminnut naleqartinnerat imminnullu tatiginerat annertusarneqarsinnaasarpoq sequminneqarluniluunniit. Taamaammat inunnik allanik isumassuinissarput pingaartuuvoq.

• Eqimattakkaarluni suleqatigiinneq ”booster-kortit” atorlugit: Eqimattani oqaatsit assigiinngitsut oqallisigissavasi, nalilerlugulu oqaatsit imminut naleqartinneq imminullu tatigineq annertusartarneraat imaluunniit annikillisartarneraat, tamatumalu kingorna angummut sapiitsorsuarmut (superhelt) imaluunniit arnamut inissillugit.

• Klassimi oqallisigissavarsi, atuaqatigiit tamarmik allat isumassornissaat oqaatsinillu kusanartunik oqaluffgisarnerisigut nukittorsarnissaat, qanoq akisussaaffigissaneraat.

Sungiusaammi uani ikinngutivit imminnut naleqartinnerannik patajaallisaaqataassaatit. Taamaaliussaatit pikkoriffii pillugit oqaatsinik nuannersunik allallutit. Taakku aamma illit pillutit oqaatsinik nuannersunik allataqassapput. Imaappoq sungiusaat naammassippat, illit pillutit oqaatsinik nuannersorpassuarnik pappiara ulikkaassaaq. Taanna toqqorsinnaavat, ulluluffippillu ilaanni saqqummerlugu – taamaaliornikkut ullugissaarnerulersinnaavutit.  

Ikinngutitit pillugit oqaatsinut nuannersunut allassinnaasannut assersuutit:

• Pikkoriffigivatit tusarnaarneq / arsarneq / quianartunik oqaluttuarneq / erinarsorneq

• Ikiuukkumatuujuvutit / nassaarniallaqqissuuvutit / ilakkuminartuuvutit / isumassuilluartuuvutit / takorluuillaqqipputit / sapiitsuuvutit / tunniutiinnartanngilatit / isumassarsiullaqqipputit / nuannersuuvutit

Sungiusaatip kingorna:

Eqqarsaatigisassat:

• Pappialaatinni tupaallaatigisannik allaqqasoqarpa?

• Oqaatsit nuannersut ilaat immikkut maluginiarpiuk?

• Qanoq misigisimanarpa illit pillutit oqaatsinik nuannersorpassuarnik pappialaateqarluni?

Imminut tunngasut pitsaasorpassuit pappiaramut allattorsimasut takulerlugit ingasaginarsinnaavoq, taamaammat allassimasut allanut tusarliukkusunngikkukkit aamma ajunngilluinnarpoq.

Sungiusaammi uani sungiusassavat, illit nammineq killissarisavit sumiinnerata maluginiarnissaa. Nammineq killissarisaq ilisimagaanni, allanit qaangerneqarnerani naaggaarnissaq ajornannginnerusarpoq. Naaggaarnissaq pingaartuuvoq – illit killissarisat qaangerneqassanngilaq, aamma pingaartuuvoq allat killissarisaannik ilisimanninnissat, taakku killissarisaannik qaangiinnginiassagavit.

• Marlukkaassaasi. Aappaa oqaaseqarani nikorfaannassaaq, aappaalu meterit marluk-pingasut missaanni ungasitsigisumut inississalluni. Maanna appaata aappi arriitsumik qanilliartulissavaa. Oqaaseqarani nikorfaannartoq aappani qanillivallaarsorileruniuk oqassaaq: Tassa.

Sungiusaatip kingornagut:

Eqqarsaatigikkit:

• Killissarisavit tikinneqarnera qanoq malugiviuk?

• Arlaatigut tupaallaatigisaqarpit? Taamaappat suna tupaallaatigiviuk?

• Tassaarnissaq ajornakusoorpa? Angeruit sooq? Naaggaaruit sooq?

Ilinniartitsineq 3 aamma 4

Ilisarititsineq (5 min.)

Ilinniartitsinermi uani timip pissusilersortarneratigut nalunaaruteqartarneq pillugu ilikkagaqassaatit. Timip pissusilersornera inuup allap naapinnerani siullertut malugineqartarpoq. Timip pissusilersornera imminut tatigerpasissinnaavoq, nalornerpasilluni allarluinnaalluniluunniit. Ilinniartitsinermi uani imminut tatigerpasinnerusumik timivit pissusilersortinnissaanut sakkussinneqassaatit. Imminut tatigerpasikkuit, inunnut allanut takutissavat ajortumik pissanngikkaatsit imaluunniit killissarisatit qaangissanngikkaat.

Klassimi filmi ”Timiga qanoq takutitsiva?” isiginnaarsiuk. Filmimi takutinneqarput Nuummi Isiginnaartitsisartunngorniat ilinniarfianni isiginnaartitsisartut. Taakku timip assigiinngitsunik pissusilersortittarnera takutippaat. Filmi unitsikkallaqquneqaraangat, misigissuseq suna takutinneqarnersoq eqqoriartassavat.

Filmi takusinnaavat ataani:

Sungiusaammi uani misigissutsit assigiinngitsut nikerartillugit nammineq misilissavat. Misigissutsit timikkut ersersinneqartarput – isikkani eqeqqumiit qingap nuuanut.  Misigissutsit sisamat uku takutinniarsarissavatit: Imminut tatigisoq, qulartoq (nalornisoq), nuannaartoq aamma isumaluttoq.

• Ilinniartitsisussi nigalik sisamanik immikkoortortalik titartassavaa. Nigaliup immikkoortuisa ilaanni nikorfatillutit misigissuseq pineqartoq takutinniartassavat. Eqqarsaatigiuk: Qularaanni imaluunniit nalornigaanni timi qanoq pissuseqartarpa – assersuutigalugu inuk sikingasinnaavoq, peqingasinnaavoq. Imminut tatigisoq qanoq isikkoqartarpa? Qanoq pisuttarpa, qanorlu nikorfasarpa?

• Nigaliup iluaniitilluni oqaluttoqassanngilaq – taamaallaat timi atorlugu misigissuseq takutinneqassaaq

• Sivitsorianngitsoq ilinniartitsisorsi oqassaaq: ”Paarlaagitsi”, nigalimmilu immikkoortup tullianut nuussaatit, misigissuserlu nutaaq takutillugu

• Sungiusaat naammassissaaq misigissutsit sisamat tamaasa aqqusaareerukkit

Sungiusaammi uani pisuni assigiinngitsuni misigissuseq timikkut takutinniassavat/ersersinniassavat.

• Klassimi paarlakaallusi makitsisassaasi, aalajangersimasumik pisoqarnera timillu pissusilersornermigut sumik takutitsinera makissallugu. Pisoqarnera tassaasinnaavoq ”anaanap utaqqinera” imaluunniit ”niuerniarneq” timillu takutitaa tassaasinnaavoq ”annilaanganeq, aliasunneq, qasuneq, nuannaarneq, imminut tatigineq, qularneq/nalornineq il.il.”. Maanna makitsinersi naapertorlugu inuk aalajangersimasumik pisoqarneraniittoq timimigullu sumik takutitsinera pisuusaartitsillusi takutissavarsi

• Takutitsisussaanngikkuit, atuaqativit sumik pisoqarneranik timimigullu qanoq oqariartuuteqarneranik eqqoriaaqataassaatit

Naggasiullugu uku eqqarsaatigisigit:

• Arlaannik tupaallaateqarpit?

• Ingerlatsinermit matumannga suut eqqaamassavagit? Sooq?

SIVISUSSUSAA

Ilinniartitsinerit 4-t

ANGUNIAGAQ

• Timip pissusilersortittarnerata misigissutsillu imminnut ataqatigiinnerannik paasinninneq  

• Nammineq killissarisat pisariaqartitallu aamma allat killissarisaasa pisariaqartitaasalu ilikkarnissaat

• Imminut tatiginerup allallu imminnut tatiginerisa patajaallisarnissaannut sakkussinneqarnissaq

• Imminut naleqartinnerup imminullu tatiginerup assigiinngissutaasa paasinissaat

DOKUMENTER

• Timiga atorlugu suna takutippara?

• Imminut naleqartinneq aamma imminut tatigineq suuppat?

• Imminut tatiginerit annertusaruk

• Eqqornaveeqqut uaniippoq